BRONŞ-AKCİGER İLTİHABI (BRONKOPNÖMONİ)

BRONŞ-AKCİGER İLTİHABI (BRONKOPNÖMONİ)
Bronşlar solunan havayı soluk bo-nısımdan akciğerlere taşıyan, dallan-dıkça incelerek bronşiyollere dönüşen ve sonunda sayısız hava kesecikleriane (alveol) bağlanan borucuklardır. Bronşlardan geçerek hava kesecikleriane giren havadaki oksijen ince çeperli kılcal damar ağından kana geçerek doakulara taşınır. Dokularda gerçekleşen aaaabolizma etkinlikleri sonucunda orataya çıkan karbon dioksit de gene kan dolaşımı yoluyla hava keseciklerinin duvarlarını kaplayan kılcal damarlara gelir. Bu açıklamadan anlaşılabileceği gibi solunum sisteminde hava kesecikaleri gaz alışverişinin gerçekleşmesini, bronşlar ise hava iletimini sağlayan yaapılardır. Bronşların ağız ve burun yoaluyla dış ortama açık olmaları, dış oratamdaki olumsuz koşullardan önemli ölçüde etkilenmelerine yol açar. Bakteariler, zararlı toz ve gaz gibi maddeler solunan havayla birlikte doğrudan bronşlara ulaşabilir. Ama bronşlar biraçok savunma sistemiyle donatılmıştır. Yabancı maddeler burun ve yutakta geaçişi denetleyen son derece etkili engelaleri aşmak zorundadır. Bunu başaranlar ise çok sayıda hücrenin salgısıyla besalenen ve bronş duvarım örterek bir set oluşturan mukus katmanıyla karşılaşır. Ayrıca titrek tüylü epitel hücrelerinden oluşan bir temizlik sistemi de vardır. Bu tüyler fırça gibi çalışarak yabancı maddeleri ve mukusu sürekli dışarıya doğru süpürür. Ama koruyucu sistemalerin etkinliğini azaltan koşulların ortaaya çıkması ya da bu sistemlerin aşın yüklenmesine bağlı olarak bronşlar iltiahaplanabilir. Sonuçta sık sık görülen ve genellikle Önemli sayılmayan bir hastalık olan bronşit ortaya çıkar. Bu akut iltihap bronş ağacının ince dallarıana kadar ulaşıp çevre akciğer dokusuna da yayıldığında bronkopnömoniye, yaani bronş-akciğer iltihabına dönüşmüş olur.
NEDENLERİ
BronkopnÖmoni etkeni olan streptokok, stafilokok, pnömokok, ve Friedlânder basili gibi bakteriler tek başlarına ya da bazen birkaçı bir arada bulunur.
Olguların çoğunda bronş-akciğer ilatihabı, larenjit (gırtlak iltihabı) ve faarenjit (yutak iltihabı) gibi üst solunum yollarının virüs ya da bakteri kökenli ilatihaplarından sonra görülür. Üst soluanum yolu iltihaplan ise çoğu kez genel hastalıklara bağlı ikincil hastalık komplikasyon) olarak ortaya çıkar. Bu komplikasyonlar çocuklarda grip, boğamaca, kızamık ve difteri, erişkinlerde tifo, bruselloz (Malta humması), septiasemi gibi bulaşıcı hastalıklardan, ayrıca kalp yetmezliği, zehirlenmeler ve cerraahi girişimlerden, sonuç olarak vücudun direncini azaltan her türlü gelişmeden kaynaklanır.
Bronş-akciğer iltihabını hazırlayan etkenler:
• Uzun süre yatakta kalan hastalarda akciğerin alt loblarında kan göllenmesi.
• Akciğerde tümör oluşumu sonucunda
bronş tıkanmasına bağlı olarak bir bölgenin hava alamaması
BELİRTİLERİ
Bronş-akciğer iltihabı belirtileri başlanagıçta genellikle üst solunum yolları nezalesi ya da başka bir organ hastalığının belirtilerine benzer. Gelişen iltihap hasatanın genel durumunu bozarak ateş yükaselmesi, yorgunluk, halsizlik, Öksürük ve bazen kanlı olabilen balgam, nabız ve solunum sayısında artış gibi belirtilere yol açar. Bazı olgularda şiddetli baş ağarısı, dalgınlık ya da hezeyan gibi daha ağır belirtiler görülebilir. Bazen belirtialer fark edilemiyecek ölçüde hafiftir.
Akciğer iltihabından farklı olarak bronş-akciğer iltihabı çok değişik biçimalerde gelişebilir. Belirtileri yok denecek ölçüde az olan, kısa süreli çok hafif olaguların yanı sıra akut ve ağır, uzun süren ya da yineleyen olgulara da rastlanır.
TANI
Tipik durumlarda bronş-akciğer iltihabı tanısı koymak son derece kolaydır. Özellikle,
• üst solunum yollan enfeksiyonu sıraasında düşen ateş yeniden yükselir;
• öksürük ve balgam çıkarma başlar;
• genel durum hızla bozulur.
Bu veriler daha sonra bir akciğer filamiyle kesinleşecek olan bronş-akciğer iltihabı olasılığını düşündürmeye yeter.
Ama tanıya ulaşmak her zaman bu kadar kolay olmaz. Özellikle kalp hasatalan, amfizem ve kronik bronşit gibi kronik solunum yolu enfeksiyonlan ya da genel durumu bozan başka hastalıkaları olan yaşlılarda, ayrıca alkol bağımalısı kişilerde farklı belirtiler ortaya çıkaabilir: Ateş hemen hemen yoktur. Buna karşılık genel durum ve dolaşım oldukaça bozuk, nabız ve solunum sayısı artamış, dil kuru ve kırmızıdır. Öksürük azadır. İştahsızlık süreklilik gösterir. Zaamanında tanı konulamazsa hastalık öladürücü olabilir.
Yeni geliştirilen antibiyotikler en ağır olgularda bile bronş-akciğer iltihabı tedavisinde başarı oranını eskiye göbı tedavisinde başarı oranını eskiye göre artırmıştır.
Hastalığın geçmesi için bazen bir hafta gibi kısa bir süre yetebilir. Bazen de gearilemeler ve alevlenmelerle daha uzun sürebilir. Alevlenmeler genellikle akciağerde yeni odakların enfeksiyonu sonuacunda gelişir. En ağır durumlar, birden çok mikroba bağlı olarak ortaya çıkar. Örneğin, nezle virüsü ile stafılokok ya da streptokok gibi bakterilerin birlikte bulunması hastalığı ağırlaştırır.
Antibiyotik tedavisiyle iyileşmenin sağlandığı olgularda hastalık belirtilen bir ya da iki gün sonra hafifler ve ateş giaderek düşer. Buna karşılık yapısal boazukluklar daha yavaş düzelir. Muayeneade akciğer dinlenirken duyulan hırıltılı sesler uzunca bir süre daha sürer. Radyoalojik incelemede hastalık belirtilerini» gerilemesi ve kaybolması da birkaç hafatayı bulur. Muayene ve radyolojik incealeme sonuçlannın bu kadar geç düzelmeasinin nedeni, akciğerdeki iltihap odaklaarının yavaş iyileşmesinden kaynaklans. Gerçekten de, antibiyotikler yalnız enafeksiyondan sorumlu bakterileri yok eder. Ama bronş-akciğer iltihabının teamizlenmesini çabuklaştıncı bir etki yapamazlar. Bu nedenle ateş ve öksürük bealirtilerinin kaybolmasına bakarak antibiayotik tedavisinin kesilmesi, dokulank yeniden bakteri üremesine yol açabilir.
Yetersiz ya da yanlış tedavi uygualanmış olgularda yeni komplikasyonlac özellikle de akciğer zarı iltihaplanma» görülebilir. Bu arada ateş, öksürük, balagam çıkarma, solunum güçlüğü gibi bealirtiler de sürer. Ender olarak hastaü. uzun bir zamana yayılarak kronikleşebilir.
Kronik olgularda, hastalık etkenü kesin biçimde ortaya çıkaracak zam. yöntemleri kullanılmalıdır.
TEDAVİ
Antibiyotikler. Bronş-akciğer iltihafc tedavisinin temeli antibiyotiklere damr. Bu tedavi hastada enfeksiyon etkeni ya da etkenlerinin bakteri kültürü yapıalarak ortaya çıkarılması, sonra da anti-biyogram ile bu bakterilerin duyarlı oladuğu antibiyotiklerin saptanması sayeasinde daha başarılı biçimde yürütülür. Yapılacak incelemeler için öksürükle atıyasak kelime balgamdan alınacak örnek genelalikle hastalık etkeni olmayan başka mikroplarla da bulaşık olduğundan doğaru tanıya ulaşmada büyük zorluk yaraatır. Bu nedenle bazı özel yöntemlerin ( uygulanması gerekecektir.
Balgamda bulunması kaçınılmaz olan yanıltıcı bakterilerden kurtulmak için incelenecek Örneğin doğrudan bronşlardan alınması gerekebilir, Bron-koskop gibi bronşlara uzatıyasak kelime aletlerin kullanıldığı bu işlem kronik bronşitli hastalara uygulanır. Akut durumlarda ise hem hastanın genel durumunun çok bozuk olması nedeniyle, hem de antibiayotik tedavisine hemen başlanması gearektiğinden uzun zaman alan incelemealere girişilemez. Akut bronş-akciğer zaarı iltihabında antibiyotik tedavisine başalanmasına karşın hastalık gerilemezse, yukarıda sözü edilen özgün antibiyotiği belirleme işlemi zorunlu hale gelir. Aşağıdaki veriler genel olarak antibiyoatik tedavisini yönlendirebilecek yeterlialiktedir.
• Hastanın özgeçmişi. Hastanın daha önceki sağlık durumuna ilişkin olarak kendisinin ya da yakınlarının anlattıklaarı.
• Epidemiyolojik durum. Toplumda yaygın enfeksiyon etkeni olan ya da en azından hastaneye gelen olgularda sapatanan bakteri türlerinin bilinmesi. Bu bakterilerin çeşitli antibiyotiklere karşı duyarlılığının saptanması.
• Belirtiler ve bu belirtilerin şiddeti. Bu veriler temel alınarak, Özellikle ağır gidişli olgularda ve genel durumu boazuk hastalarda tam konur konmaz bakaterilere karşı tedaviye hemen başlanabialir.
Başka yardımcı ilaçlar. Akut bronş-akciğer iltihabının tedavisinde antibiyotikler dışında, merkez sinir sisatemini uyaran, kalp ve dolaşımı güçalendirici, öksürük giderici ilaçlar, vitaaminler kullanılır. Ayrıca dinlenme, iyi havalandırılmış ve ısıtılmış ortamlarda bulunma, besleyici, ama kolay sindiri-lebilen yiyecekleri yeme gibi genel sağlık ve beslenmeyle ilgili önlemler alınır.
KORUNMA
Üst solunum yollarını etkileyen ve bronş-akciğer iltihabına neden olabileacek enfeksiyon odaklarının temizlenamesine yönelik koruyucu önlemler çok önemlidir. Özellikle ilk çocukluk çağın da ve ileri yaşlarda hem enfeksiyon süarecini, hem de organizmanın savunma sistemini güçlendirebilecek önlemler ve tedavi yöntemleri hızla uygulanmalıdır. Üst solunum yollan ve bronş enfek-siyonlanna karşı antibiyotiklerle yapıalan koruyucu tedaviler tartışmalıdır.